Informacje dla rodziców

Informacje i porady logopedy dot. badania przesiewowego
15.01.2016

1. Z zachowaniem poszanowania dla odrębności osoby dziecka, jego prawa do  samodecydowania o sobie (adekwatnie do wieku)
   Logopeda wita się na sali w obecności Pań Nauczycielek, które dziecko darzy zaufaniem, przedstawia się i zaprasza dwoje dzieci, aby czuły się bezpieczniej.
   Proponuje zabawę tematyczną lub prezentuje interesujące obrazki, aby zachęcić dzieci do spontanicznych wypowiedzi – tak sprawdza umiejętności komunikowania się, rozumienie mowy i słownictwo czynne; przysłuchuje się, czy dziecko poprawnie wypowiada głoski.
   W razie wątpliwości prosi o powtórzenie wyrazów, które zawierają trudne dla dziecka głoski.
   Pyta dziecko, czy zgodzi się pokazać zęby, język i zajrzeć do buzi, w badaniu chodzi o sprawdzenie fizjologicznych warunków dla mowy :
   ruchomości  i sprawności języka, warg (czy wędzidło językowe i wargowe jest przykrócone?), podniebienia miękkiego, prawidłowości zgryzu, połykania, stanu migdałów podniebiennych (ich przewlekły stan zapalny może informować o przeroście 3. migdała), wysklepienia podniebienia twardego
   Jeżeli dziecko odmawia badania na jakimkolwiek etapie, a zwłaszcza odmawia oglądania i otwarcia buzi, badanie jest przerywane, a dziecko odprowadzone do grupy ze świadomością, że sprostało sytuacji, a „oglądanie buzi” może być odłożone. Dzieci czasem utożsamiają to badanie z typowo lekarskim, zdarza się, że dzieci często poddawane badaniom reagują niechęcią, zwłaszcza gdy takie badanie wykonywane było w pośpiechu.
   Pamiętamy o oswajaniu z „Małego Księcia” A. de Saint-Exupery’ego…
   Dziecko otrzymuje wybraną naklejkę. 

• gdy dziecko nie rozumie mowy (rozumienie mowy jest najważniejsze w komunikacji)
• gdy brak jest mowy czynnej lub jej rozwój jest opóźniony (przyjmuje się, że poważne opóźnienie występuje, gdy dziecko wypowiada się jak dziecko o połowę młodsze – np. dwulatek – jak dziecko roczne itd.), gdy mowa jest niezrozumiała dla rodziców (u 2-latka) lub osób postronnych (u 3-latka i więcej)
• gdy dziecko wypowiada głoski w sposób nieprawidłowy w języku ojczystym – np. w języku polskim nie istnieją głoski wypowiadane z językiem wsuniętym między zęby, taka wymowa, nazywana międzyzębową podlega terapii niezależnie od wieku dziecka
• gdy głoski dźwięczne wymawiane są jak bezdźwięczne (b>p, w>f, z>s itd.), gdy taki rodzaj wymowy zdarza się, lecz nie jest regułą, nie ma konieczności terapii, wystarczą ćwiczenia ortofoniczne w domu lub grupie przedszkolnej
• gdy dziecko się jąka (nie jest jąkaniem zwyczajne rozwojowe „zacinanie się”!)

• „dziecko nie mówi głoski r, sz” (lub odwrotnie) – proszę sprawdzić w tabeli „Rozwój mowy dziecka” czy w ogóle na tym etapie rozwoju mowy powinno tak trudną głoskę wymawiać; przedwczesne wymawianie takich głosek („powiedz r” i dziecko mówi, aby zadowolić osobę dorosłą) może zaowocować zniekształceniami wymowy, które są o wiele trudniejsze do skorygowania niż nauka nowej dla dziecka głoski
• jeżeli rozwój mowy dziecka nie odpowiada ściśle normom – małe różnice nie wymagają interwencji logopedy, mogą być swoiste dla danego dziecka
• dziecko jąka się – być może jest to tylko tzw. fizjologiczne jąkanie się, charakterystyczne dla wieku przedszkolnego, gdy duża dysproporcja pomiędzy umiejętnościami językowymi i sprawnością aparatu mowy a potrzebą szybkiej komunikacji powoduje charakterystyczne „zacinanie się”; dlatego wszystkie dzieci przedszkolne wymagają profilaktyki jąkania w ramach ćwiczeń ortofonicznych, a także w codziennych zajęciach (rytm dnia, przewidywalność zajęć sprzyjają spokojowi dziecka, deklamowanie wierszyków, śpiewanie piosenek wydłużają fazę wydechową i pozwalają kontrolować wypowiedź pod tym względem)
   
  
  
  
  Prawidłowy rozwój mowy dziecka (wg L. Kaczmarka) 
  
   
• 0. Etap przygotowawczy (3 – 9 miesiąc życia płodowego): czas wykształcenia się narządów mowy i początki ich funkcjonowania; kształtowanie wrażliwości na rytm kołysania i słyszenie bicia serca matki.
• Okres melodii (1 rok życia); manifestowanie potrzeb krzykiem, płaczem, zadowolenia – śmiechem, wrażliwość na melodię mowy; głużenie i gaworzenie (nieświadome i - od 6 – 11 miesiąca życia – świadome bawienie się wymawianiem głosek), pod koniec tego okresu pojawiają się pierwsze słowa: mama, tata, baba, da (daj).itp
• Okres wyrazu (2 rok życia) – ciągle melodia porządkuje wypowiedź, nadając jej właściwy sens, liczne wyrazy dźwiękonaśladowcze; mowa jest mało zrozumiała dla osób postronnych z powodu wielu zniekształceń wyrazów (ucięcia, przestawki, wymiana głosek): np. śampoś – szampon, pśi – śpi, dam! - nie dam, Bole dzenie – Boże Narodzenie; pojawiają się holofrazy –  wyrazy o znaczeniu zdania -  są zapowiedzią kolejnej fazy rozwoju.
• Okres zdania (2-3 rok życia) – przełomowy moment: dziecko łączy ze sobą dwa wyrazy, zdania te dalekie są od poprawności gramatycznej, otwiera się droga ku coraz bogatszej i urozmaiconej składni, co pozwala na odzwierciedlenie subtelnych procesów myślowych, bardzo szybko – lawinowo rośnie ilość rozumianych i używanych słów. Pod koniec tego okresu wypowiedź dziecka powinna być już zrozumiała bez wzmacniania gestami i poza kontekstem.
• – czas doskonalenia umiejętności językowych, dziecko próbuje wyrazić swoje coraz bardziej skomplikowane myślenie poprzez użycie przyimków, spójników – używa słów w określonej formie, pojawiają się coraz bardziej złożone zdania. Swobodnie porozumiewa się z otoczeniem – powinno być rozumiane przez osoby obce. Znajomość reguł gramatycznych służy tworzeniu rozmaitych oryginalnych tworów językowych, co nadaje językowi dziecka świeżość i urok. Wypowiedzi dziecka świadczą jednocześnie o jego umiejętnościach językowych, jak i nieporadności.
  
  

 

Co po badaniu przesiewowym?

       Nauczyciel poinformuje, czy potrzebna jest terapia logopedyczna, czy może pomoc w domu – wykonywanie łatwych ćwiczeń usprawniających, a może mowa rozwija się doskonale?

 

W razie potrzeby przedszkole proponuje cotygodniowe zajęcia logopedyczne – odpłatnie.

 

         Logopeda zbada już dokładnie umiejętności dziecka – sformułuje diagnozę logopedyczną i ustali przyczyny problemów dziecka z mową. Może okazać się, że będą konieczne konsultacje specjalistyczne. Tylko wyeliminowanie możliwych do usunięcia przyczyn może sprawić, że terapia logopedyczna będzie skuteczna.

 

 

Nadzwyczajne zwyczajne – jak  natura pomaga w mówieniu

Mowa jest umiejętnością bardzo złożoną, wymaga współpracy wielu układów w ciele człowieka: oddechowego, nerwowego, mięśniowego.

 

Fakt, że wypowiadanie się jest możliwe dzięki odpowiedniemu przystosowaniu elementów układu trawiennego (jama ustna, to pierwszy jego odcinek)i oddechowego, bardzo pomaga w przygotowaniu dziecka do mówienia

1. Prawidłowe oddychanie – powinno odbywać się torem fizjologicznym, przez nos (dzięki temu dziecko wdycha powietrze ogrzane, nawilżone i oczyszczone),
2. Ssanie – odruch ssania kształtuje się już w życiu płodowym, prawidłowe ssanie to ssanie z piersi mamy (angażuje aż 40 mięśni, podczas gdy ssanie z butelki 4), jest treningiem języka, warg, pomaga właściwie kształtować podniebienie twarde i żuchwę.
3. Połykanie – właściwe połykanie doskonali się także w trakcie picia z piersi mamy, na etapie przedszkola (3 rok życia) powinno się już ukształtować połykanie typu dorosłego: język unosi się do podniebienia twardego i przesuwa ku tyłowi jamy ustnej; niestety wiel e dzieci wciąż połyka w sposób infantylny – język napiera na obecne już zęby! Przyczyną może być zbyt długie korzystanie z butelki, kubka niekapka, smoczka lub częste infekcje górnych  dróg oddechowych. Polecamy picie ze zwykłych kubeczków, ewentualnie picie przez rurkę.
4. Gryzienie, żucie jako baza właściwego kształtowania się mowy. Konieczne jest stopniowe eliminowanie papek w miarę pojawiania się zębów (od 6 – 33 miesiąca wyrzynają się kolejne zęby), prawidłowe żucie, jak sama nazwa wskazuje wymaga użycia żuchwy, która powinna poruszać się nie tylko ruchem zawiasowym, ale i na boki, aby dokładnie zmiażdżyć pożywienie. Prawdziwy trening żucia odbywa się podczas jedzenia chleba – ale nie tzw. dmuchanego pieczywa, o gumowatej konsystencji oraz mięsa. Surowe warzywa też są świetne!

 

Na etapie przedszkola pozostaje p. 1 i 4 do doskonalenia, 3- do ewentualnej korekty, 2 – do eliminacji

(bo może istnieć jeszcze przetrwały odruch ssania i na tym tle infantylne połykanie).

 

Jeśli niektóre z tych elementów zostały niezauważone przez rodziców,

to przecież powyższe wskazówki mogą być pomocne przy wychowywaniu młodszych dzieci !

 

 

Oprac. dr Lidia Szulc, logopeda

Rys. Asia i Małgosia